Voorpagina Hans van Maanen
klikklikklikklik

Artikelen

Een aantal artikelen van mijn hand, in verschillende media. De columns die ik voor de Volkskrant heb geschreven, staan wat verderop, hier stukken die in een ander verband zijn gemaakt. Het auteursrecht van de stukken berust bij mij, dus als u iets wilt gebruiken, neem dan even contact met mij op, en zet het niet zomaar op de eigen site — het web was juist bedoeld om makkelijk naar het (soms veranderende) origineel te kunnen verwijzen.


Tachtigers De schedel van de Piltdown-mens, de schilderijen van Van Meegeren en de schavuitenstreken van Alan Sokal, u zult ze wel kennen. Maar wat weet u van de Julia-grap? Verschenen in Skepter. 2019
Dwalen gokkers? Roulettespelers hebben de neiging om na een lange reeks rood op zwart te gaan zetten — die kleur moet nu haast wel aan de beurt komen. Daar hebben ze, in weerwil van wat statistici zeggen, niet helemaal ongelijk in. Verschenen in Skepter. 2019
Parapsychologie Het vooraf registreren van studies, zoals veel psychologen tegenwoordig bepleiten, kan een oplossing zijn voor de huidige replicatiecrisis, zo blijkt uit parapsychologisch onderzoek. Verschenen in Skepter. 2019
Doktertje spelen In victoriaanse tijden masseerden dokters hun hysterische patiëntes met een elektrische vibrator tot orgasme. Zou het werkelijk? Verschenen in Skepter. 2018
Het stokje van Lazzarini De Italiaan Lazzarini zei in 1901 dat hij de waarde van pi met een apparaatje tot op zes decimalen nauwkeurig had benaderd. Fraude of een grap? Verschenen in Skepter (met correctie). 2018
Mislukt experiment HPV-vaccinatie kan het best beschouwd worden als een duur en overdreven verjaarscadeau van de overheid. De dankbaarheid van het volk laat dan ook te wensen over. Verschenen in Argus. 2018
Aanstelleritis Blinde geestdrift maakt zich van journalisten meester als een wetenschapper weer eens een maatschappelijke kwestie biologisch heeft verklaard. Ook al zit het onderzoek zo vol gaten dat je er dwars doorheen kunt kijken. 2018
Lang leve de koffie Verhogen een paar kopjes koffie per dag de levensverwachting, zoals de Volkskrant schreef? Mogen we dan ook horen met hoeveel jaar? 2017
De pil en depressie En verhoogt de anticonceptiepil de kans op een depressie? Er zijn nogal veel redenen aan de bevindingen te twijfelen. Verschenen in Skepter. Met een update naar aanleiding van een correctie van de auteurs. 2017
Van Goghs lelletje Het Van Goghmuseum pakte er flink mee uit: een boek met het 'definitieve' bewijs dat de schilder zijn complete oor had afgesneden en niet slechts zijn lel. Het boek hadden ze nog niet gelezen. Verschenen in Skepter. UPDATE: het was waarschijnlijk wel degelijk zijn hele oor. 2016
Vlees en kanker We kunnen de klok erop gelijk zetten: als het over kans en risico gaat, en zeker als het over kans op kanker gaat, maken de media er een potje van. Verschenen in Skepter 2015
De postorderprofeet Het fraaie verhaal van John Allen Paulos over een beurszwendel uit 1988 heeft een voorganger. Antony Ferry schreef er al over in 1954. Verschenen in Skepter 2015
Uitgestreken? Het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker gaat op de schop -- het blaast zichzelf op. Verschenen in Huisarts en wetenschap 2014
Screening op darmkanker Dit jaar wordt begonnen met het bevolkingsonderzoek naar darmkanker. Meedoen of niet? Verschenen in Plus Magazine 2013
Wetenschap en topsport Het was voor beide een mooi jaar - doping, valsspelen, grote en kleine fouten en overtredingen, en een hoop ophef. Het traditionele jaaroverzicht van wetenschappelijke miskleunen voor de Volkskrant, als PDF-bestand, 37 K 2012
De media als boeman en als zondebok Het is voor onderzoekers soms wel makkelijk om naar de media te wijzen als er iets misgaat bij de publiekscommunicatie. Verschenen in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde naar aanleiding van een artikel van Mariska de Jongh in hetzelfde tijdschrift. Met drie reacties 2012
Gebakken lucht De geneeskrachtige oogst van 2011 in vijf bedrijven. Verschenen in Medisch Contact 2011
Is Marcel Hulspas een racist? In NWT Magazine van november 2011 bespreekt Marcel Hulspas 'het nut van racisme en verkrachting' - provocerend bedoeld, maar gevaarlijk kort door de bocht. PDF-bestand, 29 K 2011
Drank, drugs en spijbelen Het kabinet-Balkenende bindt de strijd aan met alcohol en drugs, het Trimbosinstituut levert de wetenschappelijke wapens. Ook al zijn ze wat ondeugdelijk. Gepubliceerd in Natuurwetenschap en techniek, maart 2010. PDF-bestand, 36K 2010
Goochelen met getallen Journalisten zijn er te weinig op bedacht dat cijfers — net als foto's — kunnen liegen. Naar aanleiding van het verschijnen van Goochelen met getallen geschreven voor NRC Handelsblad. PDF-bestand, 44K 2009
Zwanger worden à la chinoise De toptien van miskleunen, flauwekul en flaters in het wetenschapsjaar 2008. Van een sneue versneller tot een verloren ruimtetas en de meidenprik. Gepubliceerd in de Volkskrant. PDF-bestand, 67K 2008
De maagd en de Gezondheidsraad Als je adviseert om alle twaalfjarige meisjes te vaccineren tegen baarmoederhalskanker, dan kun je nergens meer tegen zijn. Gepubliceerd in de Volkskrant, 3 april 2008. PDF-bestand 88 K.
De commissie heeft op 8 april een antwoord gepubliceerd
2008
Ondoordacht beroep op regel van Ingelfinger belemmert wetenschappelijke communicatie Doordat The Lancet drie weken op het Utrechts verslag van een verkeerd uitgepakt experiment bleef zitten, is er veel onzin beweerd over probiotica. Gepubliceerd in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde, jaargang 152, nummer 12 (22 maart 2008), pagina 666-667. PDF-bestand, 100 K 2008
De geleerdste uitglijers van 2007 Ook in de maalstroom van wetenschappelijk nieuws wemelt het van de flauwekul. De oogst van het jaar 2007 liegt er opnieuw niet om.
Gepubliceerd in de Volkskrant. PDF-bestand, (compleet met literatuurverwijzingen), 92 K
2007
Hoor en wederhoor in de
wetenschapsjournalistiek
Hoor en wederhoor gaan in de wetenschapsjournalistiek verder dan het 'horen van de andere partij'. Het gaat om, zoals de Van Dale zegt, zich van alle kanten laten inlichten. Lezing bij de uitreiking van de (alweer opgeheven) prijs van de VU voor wetenschapsjournalistiek talent, de Glazen Griffioen. PDF-bestand, 87 K 2007
Wie zalft er dan wél kwak? Het gerechtshof zocht een stok om de Vereniging tegen de Kwakzalverij te slaan. Een oud proefschrift vond het hard genoeg. Gepubliceerd in de Volkskrant. PDF-bestand, 54 K 2007
De leeuw, de worst en de wetenschapsjournalist Lezing gehouden ter gelegenheid van het winnen van de Van Walreeprijs voor medische wetenschapsjournalistiek. PDF-bestand, 172 K 2007
Wie heeft dat 'paard' bedacht? Recensie van het boek 'Taal als mensenwerk: Het ontstaan van het ABN' van Nicoline van der Sijs. PDF-bestand, 59K 2004
Darmkanker: selling screening Het voorlichtingsmateriaal voor het proefbevolkingsonderzoek stelt de zaken veel te rooskleurig voor. Gepubliceerd in de Volkskrant
PDF-bestand, 180 K
Met een kleine update anno 2009, PDF-bestand 56K
2006
De poule des verderfs Hoe groot zijn Nederlands kansen in het wereldkampioenschap voetbal 2006? Althans, in de eerste ronde? Gepubliceerd in de Nieuwe Wiskrant. PDF-bestand, 404 K 2006
Hoe heeft het Groene Boekje dat bedoeld? Tien vragen over de nieuwe spelling. Gepubliceerd in Onze Taal, met zeer uitgebreide antwoorden van de Taalunie. Voor de liefhebbers: een uitgebreide lijst met fouten, raadsels en tegenstrijdigheden 2006
Waarom komen vrouwen klaar? Recensie van Elisabeth Lloyds The case of the female orgasm. Gepubliceerd in Vrij Nederland
PDF-bestand 156 K
2005
Dom en slecht Recensie van het boek van Murray en Herrnstein, The bell curve. Gepubliceerd in Het Parool
PDF-bestand 56 K
1994
Doof en stom Journalisten die schnabbelen, laten zich muilkorven. De beste manier om opdringerige journalisten onschadelijk te maken, is ze een lucratieve bijbaan te bezorgen. 2004
Nieuwslichters en napraters Doodmoe word je van altijd dezelfde riedel dat de wetenschapsbijlages alleen maar Science en Nature overschrijven. Gepubliceerd in Intermediair.
PDF-bestand 80 K
2004
Het Parool als Titanic Voorbeschouwing over de tweedelige VPRO-documentaire 'The devil is in the detail' van Frans Bromet, VARA TV-magazine.
PDF-bestand 80 K
2003
Eenzijdige voorlichting voor vrouwen over het bevolkingsonderzoek naar borstkanker maakt geïnformeerde en weloverwogen keuze onwaarschijnlijk De titel geeft het al een beetje weg... Gepubliceerd in het Nederlands tijdschrift voor geneeskunde, jaargang 46, nummer 22 (1 juni 2002), pagina 1026-1028
PDF-bestand 162 K
2002
De tering! Geschreven ter gelegenheid van het vijftigjarig bestaan van het Koningin Wilhelminafonds, gepubliceerd in 'Propria cures' 1999
Uitgestreken Over zin en onzin van het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker, column in 'De huisarts' 1999
Ongezonde rokershoest Over de storm van protest die opstak toen minister Borst voorzichtig opperde cholesterolverlagers niet zonder meer te vergoeden 2001
Veel ouder kan de mens niet worden Over de voorspelling dat de levensverwachting ooit boven de honderd zal komen 2001
De barste blunders van 2006 Vals borstkankeralarm, fout geïnterpreteerde homo's en dolfijne namen. Het jaaroverzicht, gepubliceerd in de Volkskrant van 30 december 2006 2006
De grootste onzin van 2005 Ook in 2005 wemelde het van de zwakke wetenschappelijke resultaten die breed de krant haalden. Gepubliceerd op oudjaarsdag in de Volkskrant 2005
Scoubidouangst en geil gapen De grootste wetenschappelijke blunders van 2004. Gepubliceerd in de Volkskrant. 2004
Wacht u voor de wetenschap Onder de dekmantel der wetenschap werd ook in 2003 weer de nodige flauwekul beweerd. Gepubliceerd in Folia civitatis.
PDF-bestand 232 K
2003
De doorbraken van 2002 Maar in 2002 viel het gelukkig errug mee... 2002
De doorbraken van 2001 En in 2001 zagen we weer de onnodige onzin voorbijkomen 2001
De doorbraken van 2000 Ook in 2000 werd onder die dekmantel weer veel onzin beweerd. Het jaaroverzicht 2000
Klein lexicon van de opspraak Onder de dekmantel der wetenschap werd weer de nodige flauwekul beweerd 1999
Meepraten voor spek en bonen De discussie over biotechnologie mag overal over gaan, behalve over echte belangen 2001
Ook Yahtzee bezwijkt onder rekengeweld De computer weet wat de beste beslissing is bij het dobbelspel 1999
Een dubieuze theorie De 'morfogenetische velden' van Rupert Sheldrake leiden regelrecht naar racisme en seksisme 1994
Zeven experimenten van een warhoofd Rupert Sheldrake komt met 'wetenschappelijke experimenten' om zijn gelijk aan te tonen... 1994
Heilige huisjes en hotels sneuvelen Rationalisatie van Monopoly ter gelegenheid van de invoering van de euro 1998
Ethiek als dagtaak Over alle ethische discussies die ons worden opgedrongen door de wetenschap 1999
Ontbijten met volle melk en spek Het einde van de cholesterolmythe 1999
Hoe gevaarlijk is dioxine? Naar aanleiding van de Belgische kippen 1999
Wat waren ze kwaad Over de rel die uitbrak over het kunstrijden op de schaats bij de Olympische Spelen 2002
De eindredacteur Geschreven voor het boek De keuken van Argus, ter gelegenheid van het tienjarig bestaan van de Cursus Wetenschapcorrespondentie 1995
Opgewarmde bolbliksem Voorbeschouwing over de VARA-documentaire 'Gevangen bliksem', VARA TV-magazine 1994
Chemie en miskleun -- een vaste verbinding? Lezing voor de vereniging van chemiestudenten van de Vrije Universiteit 1993
Voorwoord bij Nico Scheepmakers Grote Jonge-Vadersboek 1992
Runderdolheid Geschreven voor het Winkler Prins Jaarboek 1997 -- zo dachten we er toen dus over 1996
Hoe kies ik een goede homeopaat? Toespraak gehouden bij het tienjarig bestaan van de Stichting Skepsis 1997
Kiezen tussen Leiden en Wenen Over Gerard van Swieten, lijfarts van Maria Theresia, geschreven voor Op het lijf geschreven, redactie J.J.E. van Everdingen e.a., Uitgeverij Boom 1995
Schuldgevoel en de tandarts Over de hoge eisen die de tandarts aan mensen stelt. Beschouwing voor de Podiumpagina van Trouw -- toen wist ik het allemaal nog wel 1980