Van Maanen Hans van Maanen
klikklikklikklik

Ongezonde rokersretoriek

Een storm van protest stak op over het voorstel van minister Borst cholesterol-remmers niet zonder meer voor te schrijven aan rokers.

Het Parool, 20 februari 2001

In elk geval weten we nu welke Kamerleden straks niet meer mogen meepraten in het debat over de stijgende kosten van de gezondheidszorg: Van Blerck (VVD), Oudkerk (PvdA) en Buijs (CDA). Zij zaten meteen in de hoogste boom toen minister Borst vorige week voorstelde cholesterolverlagers niet zonder meer voor te schrijven aan rokers.

'Een hellend vlak', 'betutteling ten top' en 'een levensgevaarlijke ontwikkeling', zeiden zij direct. Zo werd de indruk gewekt dat minister Borst van plan was kreperende rokers voortaan maar op straat te laten sterven. 'Eigen schuld, dikke bult,' vond Borst volgens de Kamerleden.

Ook voor het overige was hun retoriek niet mis. 'Mensen die op van die kleine stepjes rijden, maken ook veel ongelukken. Vergoeden we die dan ook niet meer?' vroeg Van Blerck zich in deze krant af. En automobilisten en drinkers, gaan we die voortaan ook anders behandelen? Nog even en de term 'politiestaat' was gevallen.

Zo wordt de eerste de beste poging van de bewindsvrouw het gebruik van dure medicijnen wat te beperken, meteen met veel misbaar de grond in gestampt. De werkelijke beweegredenen van de minister zijn wat genuanceerder -- en misschien zo gek nog niet.

Terug naar boven

Het eerste wat bij cholesterolverlagers (statines) in het oog springt, is hun prijskaartje: ze zijn buitengewoon duur. Dat spreekt niet vanzelf, dat is zo bepaald door de fabrikanten -- die vragen 1800 gulden voor een jaarkuur. Als statines net zo duur zouden zijn als aspirine was er niets aan de hand, maar zoals het nu is, moet er zuinig mee omgesprongen worden.

Immers, als iedereen met een hoog cholesterol de pillen krijgt, kost dat in totaal ongeveer een miljard gulden per jaar. Dat is bijna net zoveel als wat op het ogenblik in totaal aan ingrepen aan hart- en vaatziekten wordt uitgegeven. Het totale budget van Borst voor volksgezondheid is ongeveer zeventig miljard, dus het is niet verwonderlijk dat ze zich hierover achter de oren krabt.

Een hoog cholesterol is geen ziekte, en geen gevolg van een ongeluk; dat maakt de vergelijking met een ongeluk door 'van die kleine stepjes' erg oneerlijk. Mensen met een hoog cholesterol hebben een wat grotere kans op een hartaanval en die kans kunnen ze wat verkleinen door levenslang statines te slikken, zoals mensen met een hoge bloeddruk dat kunnen door hun bloeddruk te verlagen en rokers dat kunnen door te stoppen met roken.

Mensen die al eerder een infarct hebben gehad, kunnen hun risico op een tweede hartinfarct binnen tien jaar met ongeveer 35 procent verlagen door statines te slikken. Voor mensen die geen infarct hebben gehad maar wel een verhoogd cholesterol hebben, is dit percentage waarschijnlijk tussen de nul en tien, maar daar zijn nog geen goede onderzoeken naar gedaan.

Neem een man van 55 die een hartaanval heeft gehad en zich afvraagt of hij medicijnen moet slikken. Zijn kans op een tweede aanval is, volgens de beste berekeningen, 2,4 procent per jaar: drie op de 120 hartpatiënten krijgt binnen een jaar een al dan niet dodelijke hartaanval. Als dezelfde man zijn hele verdere leven trouw zijn pillen neemt, zakt zijn risico naar 1,6 procent per jaar: van de 120 statineslikkende hartpatiënten krijgen twee binnen een jaar een hartaanval. De andere 118 hebben in feite voor niets een jaar lang statines geslikt, met alle kosten en bijwerkingen vandien.

De jaarlijkse winst in ons voorbeeld is dus één op 120. Die winst is niet groot: neem twee spellen kaarten, haal er een schoppenaas uit, en probeer de andere schoppenaas te pakken.

Het is niet ondenkbaar dat de man deze winst uiteindelijk toch wat klein vindt -- of hij nu zelf voor de 1800 gulden medicijnkosten per jaar opdraait of niet. Veel rokers die in plaats van levenslang statines een ontwenningskuur van een paar maanden krijgen aangeboden (plus een eventuele bonus 1800 gulden voor een jaar uitgespaarde medicijnen) zullen evenmin lang hoeven nadenken.

Dat is wat minster Borst ongeveer zei in haar brief: ''De rokers met een verhoogd cholesterolgehalte zouden in eerste instantie ondersteund moeten worden bij het stoppen met roken.'' Moet daarom zo'n storm opsteken?

Terug naar boven

Begin 1998 kwam een zogeheten consensuscommissie tot het oordeel dat het vrijelijk voorschrijven van cholesterolverlagers gewoonweg niet is op te brengen. Men vond het 'absurd' op een totaal budget voor volksgezondheid van zeventig miljard gulden zomaar een miljard te besteden aan mensen die niet eens ziek zijn maar alleen een wat afwijkend bloedbeeld hebben.

Iedereen in 'het veld' was het daar hartgrondig mee eens: dat geld kon beter worden besteed aan de behandeling van mensen met longkanker of een hartinfarct of aan het verkorten van de wachtlijst.

Daarna kwam in augustus dit jaar nog een advies van een commissie van de Gezondheidsraad over dezelfde materie. En doordat zeven van de tien leden van deze raad vonden dat kosten er niet toe doen en dat iedereen die wil aan de statines moet kunnen, is de minister alsnog in de problemen geraakt. De geneesmiddelenfabrikanten lachen in hun vuistje.

Het zou mooi zijn als Borst zich niet het hoofd op hol laat brengen door populistische Kamerleden en de Stichting Rokersbelangen en voet bij stuk houdt: zowel zij als rokers kunnen het geld dat naar de farmaceutische industrie wordt overgeheveld om de toch al kleine kans op een hartinfarct iets te verkleinen, beter aan iets anders besteden.

Terug naar boven