Van Maanen Hans van Maanen
klikklikklikklik

Mensen slimmer dan negers

Krantje

10 juni 2006

Tien procent van de Nederlanders is racistisch, zo bleek begin juni uit een opinie-onderzoek uitgevoerd in opdracht van de grote regionale dagbladen.

Eveneens tien procent van de Nederlanders is allochtoon en heeft een ouder die uit Turkije, Suriname, Marokko, Latijns-Amerika of Azië komt.

De tweede vraag die opkomt bij deze constateringen is natuurlijk: zijn het vooral allochtonen die racistisch zijn? De eerste vraag is immers vanzelfsprekend: horen allochtonen dan niet tot de Nederlanders?

Je zou het haast gaan denken. ‘Kwart bevolking is tegen allochtonen’, kopte de Volkskrant naar aanleiding van het onderzoek — en creëerde daarmee meteen een stilzwijgende scheiding tussen ‘bevolking’ en ‘allochtonen’. Dat bleek ook wel uit de eerste reacties op de berichtgeving in deze krant. Een briefschrijver stelde voor het onderzoek ook eens onder allochtonen te doen, en columniste Anet Bleich nam als vanzelfsprekend aan dat het hier een peiling onder autochtone Nederlanders betrof. Ook op de redacties van andere kranten, regionaal of landelijk, kwam de eerste vraag niet in de hoofden op.

De resultaten van de peiling logen er, zoveel is zeker, niet om. Van de 1020 mensen die de vragenlijst invulden, noemden 100 zich vrij openlijk racistisch, en nog eens 170 waren het wel min of meer eens met stellingen als ‘In geval van ontslag zouden allochtonen als eerste ontslagen moeten worden’ en ‘Nederlanders moeten zich niet mengen met een andere nationaliteit’. Toegegeven, de vragenlijst zelf ontsnapte ook niet bepaald aan de rassenscheiding, zoals blijkt uit de stelling: ‘Nederlanders zijn intelligenter dan allochtonen’. Mensen zijn slimmer dan negers. Het is voor Nederlanders die er even over nadenken, moeilijk hierover een opinie te hebben.

Dus ook voor allochtonen — want die deden wel degelijk mee aan het onderzoek. Tien procent van de mensen die de vragenlijst invulden, had aangevinkt dat ze ‘allochtoon’ waren. Zijn zij racistisch als ze ‘Nederlanders’ intelligenter vinden dan allochtonen? Of zouden zij racistisch zijn als ze vinden dat allochtonen onverdraagzaam, lui en crimineel zijn? Hoe zou de uitslag veranderen als zij buiten het onderzoek blijven?

Het onderzoek was uitgevoerd door het bureau Motivaction, dat gebruikmaakt van een groot bestand van ongeveer honderdduizend internet-bezitters die bereid zijn af en toe een vragenlijst in te vullen. Dat viel bij deze vragenlijst nog lang niet mee: er moesten 3450 vragenlijsten worden gemaild voordat het bureau 1020 ingevulde formulieren bij elkaar had, terwijl 150 mensen aan de stellingen waren begonnen maar ze om een of andere reden niet had afgemaakt. De ‘non-respons’ lag dus in de buurt van de 70 procent — dat is voor gewoon sociaal-wetenschappelijk onderzoek alarmerend hoog.

Daar staat tegenover, dat internet-onderzoek geen gewoon sociaal-wetenschappelijk onderzoek is. De discussie over de juiste methodologie van dit soort enquetes woedt nog in alle hevigheid, maar er wordt bij Motivaction in ieder geval wel over nagedacht. Anders dan bij een willekeurige steekproef weet het onderzoeksbureau van tevoren wie benaderd moet worden om een redelijke afspiegeling van de bevolking te krijgen — jonge mannen bijvoorbeeld doen niet zo makkelijk mee, dus uit het totale bestand gaan daar extra veel formulieren heen om toch een evenwichtig beeld te krijgen. Een totale ‘non-respons’ van 70 procent is ook in onderzoek over minder beladen onderwerpen niet ongewoon, zo stelt onderzoeksleider Martijn Lampert.

Hij is er in ieder geval van overtuigd dat de uitslag een behoorlijk representatief beeld geeft van wat er onder de bevolking — autochtoon en allochtoon — leeft. ‘Maar het blijft een peiling, het is geen promotie-onderzoek,’ zegt hij erbij.

Hoe dan ook, het onderzoek is een van de eerste wat uitgebreidere studies naar racisme onder Nederlanders, en het zal nog heel wat meer studie en geraffineerde vragenlijsten vergen om vast te stellen hoe betrouwbaar deze eerste resultaten zijn.

Rest dus onze eerste vraag, of we meer van de resultaten moeten schrikken of van de manier waarop ze in het nieuws zijn gebracht. Dat negentig procent van de mensen niet racistisch is, zou ook tot vreugde kunnen stemmen. Drie kwart van de Nederlanders zelfs niet in de verte, en voor een overgrote meerderheid is er niets mis met een multiculturele samenleving. De nadruk in veel kranten lag — ook nu weer — op de negatieve aspecten, maar een grote groep ondervraagden maken zich juist zorgen over de ontwikkelingen, en slechts weinigen menen dat er te veel aan racismebestrijding wordt gedaan. En dat vinden zowel Nederlanders als allochtonen.