Van Maanen Hans van Maanen
klikklikklikklik

Hoe giftig is dioxine?

De giftigheid van dioxinen lijkt vooral af te hangen van de politieke voorkeur. Milieuorganisaties noemen ze ‘de giftigste stoffen op aarde’, conservatievelingen wijzen erop dat ze niet giftiger zijn dan verwante stoffen in spruitjes, broccoli en kool.

Het Parool, 9 juni 1999

Dioxinen danken hun slechte naam aan de ramp in het Italiaanse Seveso in 1976. Talloze koeien en geiten stierven doordat ze besmet gras hadden gegeten, maar het enige menselijke slachtoffer was de directeur van de fabriek -- hij werd door de Rode Brigades vermoord. Opvallend veel mensen leden na de ramp aan chlooracne, maar zij genazen, en het totale aantal kankergevallen bleek, na tien jaar, eerder lager dan hoger dan normaal te liggen in de besmette gebieden. Het laatste woord over de ramp is nog niet gezegd -- veel vormen van kanker worden pas zichtbaar na een jaar of dertig -- maar de enkele dioxine-sterfgevallen die wereldwijd bekend zijn, waren te wijten aan blootstelling aan veel hogere doses dan in Italië.

De milieubeweging, onder aanvoering van Greenpeace, begon echter een groot offensief tegen dioxinen en chloorhoudende verbindingen in het algemeen. Als gevolgen van dioxine-blootstelling zien milieugroepen onder meer de dalende kwaliteit van het mannelijk zaad, de toename van teelbal- en prostaatkanker, en de ruimschootse verdubbeling van de kans op borstkanker bij vrouwen de afgelopen veertig jaar. Gepleit werd voor een totaal verbod op alle chloorhoudende chemicaliën, vooral pvc, en in 1994 startte Greenpeace acties voor het bereiken van ‘nul dioxine’.

Dat is in ieder geval een vrome wens -- al was het maar omdat dioxinen ook in de natuur worden gevormd. Bij een bosbrand of een kampvuur ontstaan niet zelden meer dioxinen dan bij een brand in een chemische fabriek. Dioxinen komen vooral door verbranding bij lage temperaturen vrij, en potkachels produceren daardoor veel meer dioxinen dan vuilverbrandingsinstallaties -- die bovendien aan buitengewoon strenge dioxinenormen zijn gebonden.

Dioxinen zijn overal, en ze stapelen zich op in vet. Wie vet eet, eet dioxinen, en mensen krijgen hun dioxinen vooral binnen via vlees, zuivel, kip en vis. In Nederland houdt men het erop dat mensen elke dag niet meer dan vier miljardste milligram (4 picogram) per kilogram lichaamsgewicht mogen binnenkrijgen. Duitsland zit op 1 picogram als maximaal aanvaardbaar, de Verenigde Staten op zes biljoenste milligram (6 femtogram).

Volgens sommigen blijkt hieruit de wetenschappelijke onzekerheid over het gevaar voor dioxinen, anderen menen dat het vooral een politieke keuze is om normen hoog of laag te stellen. Zelfs politici zijn niet ongevoelig voor druk uit de samenleving. Feit is dat een van ‘s werelds meest gerespecteerde toxicologen, de Amerikaan Bruce Ames, nogal schampert over de normen. Met een portie broccoli, zo zegt hij, krijgt men 1500 maal zoveel dioxine-achtige stoffen binnen als volgens de dioxine-norm zou mogen.

Bovendien blijken dioxinen, om het helemaal ingewikkeld te maken, ook tegen kanker te kunnen beschermen. Ze bevorderen kanker als ze na een andere kankerverwekkende stof het lichaam binnenkomen, maar ze beschermen als we ze vóór een andere kankerverwekkende stof binnenkrijgen. Een dergelijk effect wordt ook gevonden bij andere, aan dioxinen verwante stoffen, bijvoorbeeld bij indoolcarbinol in kool en spruitjes, en bij de polycyclische aromaten die ontstaan bij het bakken van vlees.

In de Belgische eieren is ongeveer 4000 picogram dioxine aangetroffen. Wie zo’n ei eet (de dioxinen zitten vooral in het eigeel), krijgt een naar verhouding forse stoot dioxinen binnen: de normale dagelijkse portie ligt niet hoger dan 300 picogram. Het eten van een Belgisch ei, zo heeft het Duitse Onderzoekscentum voor Milieu en Gezondheid uitgerekend, verhoogt de concentratie dioxinen in het lichaam van 30.000 picogram per kilogram vet met 200 picogram per kilogram vet. Wie dertig dagen achter elkaar een Belgisch ei eet, verhoogt zijn dioxinegehalte met twintig procent.

Dan nog is er weinig reden tot zorg -- gevaarlijk wordt het pas bij miljoenvoudige doses. Mannen raken dat dioxine nooit meer kwijt, vrouwen kunnen het uitscheiden via de moedermelk en de placenta. Het dioxinegehalte van moedermelk in Nederland en België schijnt ongeveer het hoogste ter wereld te zijn -- maar die vervuiling is niet in de gezondheidsstatistieken terug te vinden.

Hoe schandelijk de dioxinevervuiling ook is uit het oogpunt van de milieuhygiëne en het staatstoezicht, het ziet er niet naar uit dat de volksgezondheid ernstig zal lijden. De somberste schattingen van het aantal extra kankergevallen lopen uiteen van nul tot achthonderd -- op een bevolking van tien miljoen Belgen. Dat zijn er, uiteraard, achthonderd te veel, maar zij zullen niet opgemerkt worden in de jaarlijkse fluctuaties. De extra kankergevallen verdwijnen in de ruis, en niemand zal weten of hij nu kanker heeft gekregen door het eten van een besmette kip of door welke andere gewoonte dan ook.

Terug naar boven