Van Maanen Hans van Maanen
klikklikklikklik

Doodgegooid met kanker

Propria Cures, 1 mei 1999


Het Koningin Wilhelminafonds bestaat vijftig jaar -- en dat zullen we weten ook. Het hele jaar gaan we overspoeld worden met informatie, propaganda en vermaningen tot we er doodziek van zijn. Want hoe beter de schrik er in zit, hoe meer geld we geven.

In maart hebben we al als voorproefje een groot congres met de opbeurende titel Kanker’99 in de Rai gehad. Het belangrijkste wat mensen van dat congres is bijgebleven is ongetwijfeld het relletje dat werd veroorzaakt doordat het Koningin Wilhelminafonds zo aardig was dokter Houtsmuller te vragen te vertellen over een dieet dat hem van een niet-bestaande kanker had afgeholpen.

Op 29 augustus organiseert het fonds een Dag voor nabestaanden, waarop ‘iedereen op zijn eigen manier kan stilstaan bij het verlies van dierbaren aan kanker’. Twee dagen later is er een wetenschappelijk jubelsymposium, uiteraard waarschijnlijk in aanwezigheid van H. M. de Koningin.

Daarna barst het geweld pas echt los. Het KWF wil, zoals het zelf zegt, ‘heel Nederland in beweging zien voor de kankerbestrijding’. Daartoe heeft het fonds vijftig landelijke actienetwerken opgezet, die nu eindelijk eens ‘de aandacht op kanker vestigen én een mooi bedrag op tafel leggen.’

Zo houdt Super De Boer een statiegeldactie: de statiegeldbonnen kunnen in KWF-bussen worden gestopt in plaats van ingeleverd bij de kassa. Albert Heijn besteedt in de Allerhande van eind september aandacht aan het jubileum met de boodschap ‘gezonde voeding tegen kanker’.

Het bedrijfschap Visserij geeft korting in restaurants met een speciaal vismenu. De amateurwielrenners Bergh in ’t Zadel fietsen gesponsord uit Lillehammer terug. Postduivenhouders organiseren een liefdadigheidspoule op een duivenvlucht vanaf Orléans. Kappers geven tien procent van hun pruikenomzet. De PTT organiseert een loterij met brievenbussen. Van elke Koningin Wilhelminaroos gaat vijf gulden naar het KWF.

Het toppunt van opdringerigheid volgt in oktober, met een heus televisieprogramma van, uiteraard, Ivo Niehe Productions. Dat moet volgens het fonds ‘een informatieve avond worden, waarin de Nederlandse bevolking haar jubileumgift aan het KWF kan aanbieden’. Zo staat het er echt: we organiseren een fijne avond waarop u uw geld bij ons kunt komen inleveren. Een vriendje van mij riep vroeger als hij jarig was eerst bovenaan de trap: ‘Heb je een cadeautje bij je?’ Hij is inmiddels een verdienstelijk sekteleider.

Het is duidelijk: iedereen moet weer even flink de stuipen op het lijf gejaagd worden, kanker moet weer even volksvijand nummer 1 worden. Niks hart- en vaatziekten, niks milieu en Derde Wereld -- kanker, daar gaat het dit jaar om. Het fondsenwerven is in de vrije-markteconomie van ziekten nu eenmaal niet meer zo simpel als vijftig jaar geleden, dus enig mediageweld is wel op zijn plaats, meent het KWF.

Als alles gaat zoals het Koningin Wilhelminafonds wil, maakt het ons dit jaar vijfentwintig miljoen gulden lichter. Na aftrek van propagandakosten blijft er twintig miljoen over voor het fonds -- juist genoeg om, volgens berekeningen van professor Piet Borst, dit jaar dertien kankerpatiënten extra het leven te redden.

Ook de overige prestaties van het kankeronderzoek zijn niet om over naar huis te schrijven. Sinds de oprichting van het fonds in 1949 is anderhalf miljard gulden ingezameld, maar het aantal kankergevallen is intussen verdrievoudigd. De sterfte aan kanker is bijna verdubbeld. Ondanks alle miljoenen die in Nederland en overzee zijn uitgegeven aan kankeronderzoek, moet de treurige conclusie toch zijn dat het allemaal niets heeft uitgemaakt voor de sterfte aan kanker. Kankeronderzoekers en -behandelaars haasten zich dan erop te wijzen, natuurlijk niet helemaal ten onrechte, dat er toch wel vooruitgang is geboekt in overleving en behandeling, maar een cynicus zou kunnen zeggen dat hoe meer geld we aan het KWF geven, hoe meer mensen kanker krijgen en aan kanker dood gaan. De conclusie dat nog meer geld in ieder geval niet hetzelfde is als nog minder kanker, dringt zich in ieder geval wel op.

Niet kanker is zo langzamerhand het probleem, maar de angst voor kanker. Geen stukje van ons leven blijft onaangetast. Vrouwen overschatten hun kans op borstkanker schromelijk, ze laten braaf elke vijf jaar een uitstrijkje maken terwijl ze daarvan, welbeschouwd, bijna alleen maar slechter kunnen worden, en mannen wordt volstrekt onnodig preventief onderzoek naar prostaatkanker aangepraat. Bejaarden komen dankzij de ‘UV-voorspellingen’ van het KNMI niet meer in de zon omdat ze bang zijn voor huidkanker, waarna ze vervolgens hun heup breken omdat ze te weinig zon krijgen.

De angst voor kanker zit er toch al veel te diep in, en het Koningin Wilhelminafonds maakt dit jaar de mensen nog ongeruster dan ze al waren.

Een campagne ‘Maak je niet zo druk’ of ‘Kanker niet zo’ -- die zou het jarige fonds pas sieren. Ik stel voor van de opbrengst van dit jaar een half procent te reserveren, en dan zal ik daarmee volgend jaar een actie op touw zetten om alle opgeklopte angsten weer wat te temperen. Maar ik waarschuw alvast, het zal geen campagne worden die veel geld in het fondslaatje zal brengen.