Hormonen in de krant

De Volkskrant, 10 december 2005

'Media-aandacht beïnvloedt voorschrijfgedrag artsen,' stond er boven het persbericht van de Groningse universiteit. 'Het aantal keren dat artsen een hormoontherapie tegen overgangsverschijnselen voorschreven, daalde in Nederland sterk nadat de pers veel aandacht schonk aan de zorgwekkende uitkomsten van de Britse Million Women Study 2003', begon het bericht. 'Media-aandacht was de doorslaggevende factor in de daling, concludeert de Groningse epidemiologe mw. prof. dr. Lolkje de Jong-van den Berg in een artikel in The British Journal of Clinical Pharmacology deze week.'

En omdat NRC Handelsblad als voorbeeld werd genoemd -- 'Borstkanker door medicijn tegen overgang,' kopte de krant op 9 augustus 2003 -- werd het bericht daar prompt overgenomen. 'Hormoontherapie nam abrupt af na ophef over risico's,' stond er boven het bericht in het wetenschapskatern van vorige week.

Misschien was het Groningse persbericht een poging de krant te halen -- die horen immers graag dat ze invloed hebben. Die poging is dan geslaagd, maar daar staat tegenover dat deze conclusie van De Jong nergens op slaat, en dat juist haar wel interessante conclusie uiteindelijk geen enkele krant haalde.

Dat vrouwen minder hormonen zijn gaan slikken rond de overgang, staat wel buiten kijf. Nu was het enthousiasme voor de kuur in Nederland toch al vrij gering, zeker in vergelijking met de Verenigde Staten. Daar slikte, voor de twijfel toesloeg, de helft van de blanke vrouwen hormonen, in Nederland ongeveer 11 procent. Na publicatie van de resultaten van het Women's Health Initiative, in juli 2002, begon het hormoongebruik in Nederland licht te dalen, na de Million Women Study, in augustus 2003, wat sterker. 'Dramatisch' is overigens wel een groot woord. Niet meer dan 1 op de 50 vrouwen liet zich op andere gedachten brengen, want aan het eind van 2003 slikte nog altijd 9 procent van de vrouwen hormonen, zo blijkt uit het Groningse onderzoek. Recentere cijfers geven zij niet.

Hebben de onderzoekers vervolgens een enquête rondgestuurd onder artsen om die naar hun besluitvormingsprocessen te vragen? En naar de invloed die media op hun beslissing hebben gehad? Dat zou interessant sociologisch onderzoek zijn geweest, maar zo diep wilden de Groningers kennelijk niet gaan.

'Hoe kunnen wij deze substantiële verandering in het voorschrijven van hormoontherapie verklaren?' vragen zij. 'Hoewel onze gegevens niet direct over deze kwestie gaan, zijn er verschillende verklaringen mogelijk.' En dan begint de borrelpraat.

Ten eerste, zeggen ze, ging de Million Women Study vergezeld van een stevig commentaar van twee Nederlandse huisartsen. Ten tweede pasten zowel de Nederlandse gynaecologen als de huisartsen prompt hun richtlijnen aan, en daarover werd in wetenschappelijke tijdschriften veel gediscussieerd. Ten derde werden langdurige gebruiksters via de apothekers opgespoord en actief benaderd met het advies te stoppen met hormonen. Ten vierde -- en nu komt het -- kwam er veel meer publiciteit op gang na de Million Women Study. Immers, zeggen de onderzoekers, zes landelijke dagbladen besteedden er op hun voorpagina aandacht aan, terwijl de eerste studie, uit 2002, slechts twee wetenschapskaternen haalden.

Erg grondig kunnen zij dit niet onderzocht hebben. Een frisse duik in het archief haalt zonder moeite stukken in Het Parool, De Telegraaf, Rotterdams Dagblad, Trouw en zelfs twee uitgebreide verhalen van het ANP boven water. Het onderzoek trok juist veel aandacht, omdat het voortijdig werd afgebroken en Leidse onderzoekers erbij waren betrokken.

De Groningers opperen ook nog een vijfde en een zesde verklaring, maar die zullen we maar laten voor wat ze zijn -- al dient nog vermeld te worden dat Nova op 15 augustus 2003 uitgebreid aandacht schonk aan de affaire. Dat scheelde misschien ook in de meningsvorming van artsen (en vrouwen).

En wat was de conclusie die wel interessant is? Uit het Groningse onderzoek blijkt dat juist vrouwen die het meeste risico liepen, gewoon doorgingen met slikken. Minder vrouwen begonnen, en vrouwen die net waren begonnen stopten schielijk, maar net de langdurige gebruiksters werden in het geheel niet ontmoedigd. Dat was wat de kranten had moeten halen.